Geneza i historia herbu Radzymina

Historia herbu Radzymina sięga początków XVIII wieku, gdy Radzymin po raz kolejny, po dwóch wcześniejszych zarazach w wieku XVII, nawiedziła epidemia cholery, zwanej "morowym powietrzem". Powszechnie modlono się wtedy do Boga o odwrócenie od miasta tej strasznej w skutkach epidemii. Stawiano też przebłagalne krzyże z podwójnymi ramionami, tak zwane "krzyże choleryczne". Po wygaśnięciu zarazy mieszkańcy Radzymina uwierzyli, że w trudnych chwilach Opatrzność Boża czuwała nad miastem, co wyraziło się relatywnie łagodnymi skutkami epidemii.

Opatrzność, której symbolem jest Oko Bożej Opatrzności na tarczy herbowej Radzymina, ponownie miała wpływ na historię miasta i regionu w dramatycznych dniach sierpnia 1920 roku, podczas zwycięskiej Bitwy Warszawskiej, kiedy na polach ówczesnego powiatu radzymińskiego, po kilkudniowych krwawych walkach, odparto bolszewicką nawałę. Ostateczne odbicie Radzymina z rąk najeźdźcy nastąpiło w dn. 15 sierpnia 1920 r., w kościelne święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Zwycięstwo pod Radzyminem zostało później nazwane "Cudem nad Wisłą", a dzień 15 sierpnia stał się Świętem Wojska Polskiego.

Oficjalnie herb Radzymina został zatwierdzony 3 października 1936 roku, kiedy to Minister Spraw Wewnętrznych wydał zarządzenie w którym czytamy: "Na podstawie art., ust. 3 Rozporządzenia Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 15 grudnia 1927 roku o godłach i barwach państwowych oraz o znakach, chorągwiach i pieczęciach (Dz. Ust. R.P.), po porozumieniu się z Ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zatwierdzam herb miasta Radzymina w następującej postaci: w polu błękitnym, w trójkącie złotym, otoczonym promieniami srebrnymi "Oko Opatrzności". ("Miesięcznik Heraldyczny" Nr 11 z listopada 1937 r.)

Po II wojnie światowej mieszkańcy Radzymina przez wiele lat nie mogli oficjalnie posługiwać się swoimi symbolami. Herb z Okiem Bożej Opatrzności przez cały okres PRL był symbolem niepożądanym przez ówczesną władzę i na kilka długich dekad, jako ideologicznie niewłaściwy, całkowicie zniknął z przestrzeni miasta. Pojawiał się jedynie w wydawnictwach tzw. „drugiego obiegu”, przygotowywanych przez lokalne struktury NSZZ Solidarność, a od 1988r. przez Towarzystwo Przyjaciół Radzymina. Herb przywrócono dopiero w okresie transformacji ustrojowej.

Co ciekawe, w czasach PRL lokalne struktury władzy nie podjęły nigdy inicjatywy zastąpienia Oka Bożej Opatrzności innym herbem, zapewne w obawie przed protestami mieszkańców. Wraz z przywróceniem samorządu lokalnego w Polsce, to właśnie mieszkańcy przekazali do Urzędu Miasta i Gminy przechowywane w tajemnicy przez kilkadziesiąt lat przedwojenne pieczęcie miejskie z herbem Radzymina.

W Gminie Radzymin mieszkańcy w sposób szczególny czują się związani ze swoimi symbolami. Za J. Kacperczakiem: "Świadczą o tym chociażby liczne fotografie w publikacjach prasowych i internetowych, relacjonujące udział mieszkańców w wycieczkach lub wydarzeniach odbywających się poza gminą, na których często widoczna jest flaga Radzymina. Tak otwarte demonstrowanie przez mieszkańców poczucia przynależności do wspólnoty lokalnej Gminy Radzymin nie występuje w sąsiednich gminach i wynika zapewne nie tylko z poczucia dumy, ale też  stanowi konsekwencję uwarunkowań historycznych."

Opracowano na podstawie:

• J. Wnuk, "Dzieje Radzymina", wyd. Towarzystwo Przyjaciół Radzymina, Radzymin 2015
• J. Wnuk „Wielkie dni Radzymina”, wyd. Towarzystwo Przyjaciół Radzymina, Radzymin 2006 r.
• Praca naukowa: J. Kacperczak, Szkoła Wyższa P. Włodkowica w Płocku